Diep in de krochten van onze geest schuilen veel gedachten en gevoelens waarvan we graag ontkennen dat we ze ooit hebben gehad.
Deze verlangens en impulsen zijn zo beledigend voor het bewuste deel van de denkgeest dat het verschillende psychologische verdedigingsmechanismen in werking stelt om ze buiten de deur te houden.
Eén manier om dit te doen is door deze gevoelens te projecteren op andere mensen (meestal, maar ook op gebeurtenissen en voorwerpen) in een poging het probleem te externaliseren.
Wat betekent dit? Nou, laten we beginnen met een eenvoudige definitie:
Psychologische projectie is een verdedigingsmechanisme dat optreedt als er een conflict ontstaat tussen je onbewuste gevoelens en je bewuste overtuigingen. Om dit conflict te bedwingen schrijf je deze gevoelens toe aan iemand of iets anders.
Met andere woorden, je draagt het eigendom van deze verontrustende gevoelens over aan een externe bron.
Je laat jezelf effectief geloven dat deze ongewenste eigenschappen eigenlijk ergens anders thuishoren – ergens anders dan als deel van jou.
Deze benadering, zo theoretiseerde Freud, is een manier voor onze geest om om te gaan met aspecten van ons karakter die we als gebrekkig beschouwen.
In plaats van de tekortkoming toe te geven, vinden we een manier om hem aan te pakken in een situatie waarin hij vrij is van persoonlijke connotaties.
Door deze gebreken te projecteren, kunnen we vermijden dat we ze bewust moeten identificeren, er eigenaar van worden en ermee omgaan.
Emoties projecteren op anderen is iets wat we allemaal tot op zekere hoogte doen, en het heeft enige psychologische waarde, maar zoals we later zullen bespreken, heeft het ook zijn nadelen.
Er komt geen einde aan de soorten gevoelens die we op anderen kunnen projecteren. Als er een intern conflict ontstaat, is er altijd de verleiding (hoewel onbewust) om het verontrustende gevoel elders te leggen.
Hoe verontrustender we het gevoel vinden, hoe groter de impuls om het op iemand anders te projecteren.
Maar laten we eens kijken naar enkele duidelijke voorbeelden om het idee te helpen uitleggen. Hier zijn 8 van de meest voorkomende voorbeelden van projectie:
1. Opwinding door iemand anders dan je partner
Het klassieke voorbeeld dat vaak gebruikt wordt om projectiepsychologie uit te leggen is dat van de man of vrouw die een sterk gevoel van aantrekking voelt tot een derde persoon.
Hun innerlijke waarden vertellen hen dat dit onaanvaardbaar is, dus projecteren ze deze gevoelens op hun echtgenoot en beschuldigen die van ontrouw.
Deze beschuldiging is eigenlijk een ontkenningsmechanisme, zodat ze niet hoeven om te gaan met, of zich schuldig te voelen over, hun eigen dwalende verlangens.
Dit soort projectie in relaties kan veel stress en spanning veroorzaken.
De onschuldige partij wordt immers beschuldigd van iets wat ze niet gedaan heeft. Ze zullen zich terecht verdedigen, vaak nogal hardnekkig.
Voor je het weet heb je een voedingsbodem van wantrouwen, slechte communicatie en twijfel.
2. Problemen met het lichaamsbeeld
Als je in de spiegel kijkt en je spiegelbeeld op de een of andere manier als onvolmaakt beschouwt, kun je ervoor kiezen deze zogenaamde gebreken over het hoofd te zien door elke gelegenheid aan te grijpen om ze bij anderen te ontdekken.
Het verkondigen dat iemand anders te zwaar is, lelijk, of een andere onaantrekkelijke lichamelijke eigenschap heeft, gebeurt meestal als je zelf diepgewortelde zelfbeeldproblemen hebt.
Met projectie kun je de afkeer die je hebt van je uiterlijk meenemen en je daarvan distantiëren door het op andere mensen te richten.
Je kunt ook gedrag waar je je ongemakkelijk bij voelt projecteren op anderen.
Je kunt bijvoorbeeld iemand bekritiseren omdat hij gulzig is aan de eettafel, of omdat hij onflatteuze kleding draagt, om je eigen onzekerheden daarover te verbergen.
3. Iemand niet leuk vinden
Als we jong zijn, hebben we de neiging om met iedereen op te schieten, en dit verlangen blijft een deel van ons als we ouder worden.
Met dit in gedachten hoeft het niet te verbazen dat als we merken dat we iemand niet mogen, we dit gevoel op hen projecteren zodat we ons eigen minder vriendelijke gedrag kunnen rechtvaardigen.
Anders gezegd: als je Olivia niet mag, maar niet bereid bent dat bewust toe te geven, kun je jezelf ervan overtuigen dat het Olivia is die jou niet mag.
Dit beschermt je tegen een slecht gevoel omdat je iemand niet mag, ongeacht je redenen.
Want laten we eerlijk zijn, als je echt zou moeten zeggen waarom je Olivia niet mag (misschien is zij charmant en jij niet, of misschien heeft zij een succesvolle carrière en ben jij onvervuld in de jouwe), dan zou je oog in oog komen te staan met eigenschappen waarvan je niet wilt toegeven dat ze in jou bestaan.
4. Onzekerheid en kwetsbaarheid
Als we ons onzeker voelen over een bepaald aspect van onszelf (zoals het hierboven besproken lichaamsbeeld), zoeken we naar manieren om wat onzekerheid bij andere mensen aan te wijzen.
Dit is vaak het geval bij pestgedrag, waarbij de pester zich richt op de onzekerheden van anderen om zijn/haar eigen zorgen niet aan te hoeven pakken.
Daarom zullen ze op zoek gaan naar de meest kwetsbare personen die gemakkelijk aangevallen kunnen worden zonder risico op emotioneel pijnlijke vergelding.
Het hoeft niet precies dezelfde onzekerheid te zijn die het doelwit is; vaak is om het even welke voldoende.
Zo zal de persoon die zich zorgen maakt dat hij niet slim genoeg is het gebrek aan romantisch vertrouwen van een ander oppikken, die zich misschien richt op de financiële zorgen van een derde persoon.
5. Woede
In een poging de woede die van binnen woedt te maskeren, projecteren sommige mensen die op degenen op wie ze boos zijn.
Tijdens een ruzie, bijvoorbeeld, kun je proberen het hoofd koel en beheerst te houden en zelfs tegen de ander zeggen dat hij “rustig aan” moet doen om de woede die je koestert te ontkennen.
Of je kunt de acties van anderen gebruiken om je woede jegens hen te rechtvaardigen, zelfs als er een andere aanpak mogelijk was geweest.
Door woede op iemand anders te projecteren verschuif je de schuld in je geest. Jij bent niet langer de reden van het conflict; je ziet jezelf als de aangevallene, niet als de aanvaller.
6. Onverantwoordelijk gedrag
We geven het misschien niet graag toe, maar we nemen allemaal deel aan gedrag dat als onverantwoordelijk kan worden beschouwd.
Of het nu gaat om een paar drankjes te veel, het nemen van onnodige risico’s met onze veiligheid, of zelfs roekeloos zijn met ons geld, we maken ons allemaal schuldig aan dingen die we waarschijnlijk niet zouden moeten doen.
Om gevoelens van wroeging te vermijden, projecteren we onze onverantwoordelijkheid op anderen en bekritiseren hen voor hun daden.
Soms concentreren we ons op dingen die niets te maken hebben met onze eigen vergrijpen, maar andere keren schelden we mensen uit omdat ze precies die dingen doen die we zelf hebben gedaan.
7. Falen
Als we vinden dat we ergens in gefaald hebben, is het gebruikelijk dat we anderen tot succes aanzetten in een poging ons falen te ontkennen.
Dit wordt bevestigd door de ouders die enthousiast – soms overdreven – hun kinderen aanmoedigen om hard te proberen in iets waarin zij, in hun gedachten, gefaald hebben.
Neem de mislukte atleet die zijn kind dwingt om te gaan sporten, of de muzikant die het nooit helemaal gemaakt heeft en zijn kind pusht om een muziekinstrument te leren.
Het maakt voor de ouder niet uit of het kind deze activiteiten wel wil doen, want voor hen is het een kans om hun eigen tekortkomingen goed te maken.
8. Prestatie
Dit is een van die zeldzame gevallen waarin we positieve aspecten van onze eigen persoonlijkheid projecteren op anderen, hoewel dat niet altijd zo overkomt.
Neem de dierenwelzijnsactivist die zijn afkeer van wrede landbouwpraktijken op alle anderen projecteert, om vervolgens geschokt te zijn als ze zijn zorgen niet lijken te delen.
Of denk aan de bedrijfseigenaar die moeite heeft om te begrijpen waarom zijn werknemers niet zo gedreven zijn als hij om het bedrijf tot een succes te maken.
Het probleem met projectie
Dit element van de psychologie lijkt misschien effectief om onze geest te verdedigen tegen pijn, maar er zijn twee fundamentele problemen die tegen dit argument ingaan.
Het eerste is dat projectie ons superieur doet voelen aan alle anderen, omdat het ons in staat stelt onze eigen fouten en tekortkomingen over het hoofd te zien, terwijl we ons tegelijkertijd concentreren op wat we bij anderen als onvolmaakt beschouwen.
Dit kan niet alleen de bron zijn van veel conflicten, maar het geeft ons ook een verkeerde indruk en valse verwachtingen van andere mensen. We zien niet al het goede in mensen, omdat we het te druk hebben met het onderzoeken van hun gebreken.
Het tweede probleem met projectie als verdedigingsmechanisme is dat het de onderliggende gevoelens zelf niet aanpakt. Zolang we het bestaan van deze gevoelens blijven ontkennen, is er geen mechanisme dat ons kan helpen ze aan te pakken en te overwinnen.
Pas als we accepteren dat ze een deel van ons zijn, kunnen we beginnen ze te verwerken en ons er uiteindelijk helemaal van ontdoen.
De eerste stap is, zoals je zou verwachten, de moeilijkste om te nemen, omdat die in feite pijn bij jezelf oproept.
Toch is deze pijn, zolang er niets aan gedaan wordt, altijd aanwezig, en hoewel je het volle effect ervan misschien niet voelt als hij onderdrukt wordt, draagt hij bij aan een onbehagen dat je nooit helemaal verlaat.
Afstand nemen van projectie
Projectie kan een bewust iets zijn, maar veel van de tijd vindt het onder de oppervlakte plaats als een functie van het onbewuste.
Voordat je kunt beginnen de onderliggende problemen aan te pakken, moet je eerst herkennen wanneer en hoe je op anderen projecteert.
Hoewel het je eigen bewust maken van de situatie kan helpen om sommige gevallen aan het licht te brengen, is het niet altijd gemakkelijk om die gevoelens te identificeren die je het diepst hebt begraven.
Je kunt veel hebben aan een gesprek met een psychotherapeut, die getraind is om dingen waar we ons misschien niet meteen bewust van zijn, op te sporen en er voorzichtig uit te halen.
Zij kunnen helpen om deze zaken naar de oppervlakte te brengen, waar ze onderzocht en uiteindelijk aangepakt kunnen worden.
Projectie is vaak schadelijk voor onze relaties met anderen, dus elke poging om het als gewoonte uit te bannen – zelf of met professionele hulp – is de moeite waard.
Als je in staat bent om ongewenste gevoelens onder ogen te zien, zul je merken dat ze op de lange termijn veel minder uitputtend of schadelijk zijn.
